Centrum Polskie służy osobom polskiego pochodzenia z Żytomierza i obwodu. Pełni funkcję głównej siedziby Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie. W skrócie nazywana jest biurem.
Uroczysta inauguracja Centrum Polskiego miała miejsce 12 października 2012 roku podczas V Dni Kultury Polskiej na Ukrainie, które przebiegały pod honorowym patronatem Marszałka Senatu RP. Otwarcia biura dokonali: ówczesny konsul generalny RP w Winnicy Krzysztof Świderek, przewodniczący Obwodowej Rady Josyp Zapałowski, starosta powiatu piaseczyńskiego Jan Dąbek, wicedyrektor Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” Tomasz Janikowski oraz prezes ŻOZPU Wiktoria Laskowska-Szczur.
Działalność czasu wojny
Od czasu rozpoczęcia pełnowymiarowej inwazji Rosji na Ukrainę biuro przekształciło się w punkt charytatywny, a działacze ŻOZPU zaangażowali się w pomoc dla potrzebujących. Dzień i noc wspomagają uchodźców zarówno na miejscu, jak i w Polsce, udzielają informacji, oferują im pomoc psychologiczną. Żadna prośba, żadne błaganie o wsparcie nie zostało pominięte.
Zorganizowałam wyjazdy autobusów z matkami i dziećmi do Polski, znaleźli dla żytomierzan bezpłatne zakwaterowanie w Płocku i Bytomiu, Katowicach, Strzałkowie, Toruniu, Domu Polonii w Pułtusku.
Z Polski do Żytomierza w ramach pomocy humanitarnej wysyłają żywność, środki czystości, leki, odzież. Wspierają ich w tym województwa partnerskie Żytomierszczyzny: kujawsko-pomorskie i śląskie, miasta partnerskie Żytomierza Płock i Bytom, szpital w Krasnymstawie, Katolicki Uniwersytet Lubelski oraz Centrum Edukacyjno-Oświatowe KUL.
W Żytomierzu wolontariusze rozdają paczki dla osób starszych, chorych i potrzebujących. Pomoc przekazywana jest także formacjom obrony terytorialnej oraz żołnierzom walczącym na froncie.
Zaangażowanie aktywistów w działalność pomocową jest doceniane przez wszystkich, którzy otrzymali wsparcie. Dowodem tego są serdeczne podziękowania, jakie od nich płyną.
W biurze zostały zniszczone okna, wyleciały drzwi, wolontariusze ni na chwile nie zostawili ośrodek polskości.
Życie trwa. Zostały wstawione okna i drzwi, odnowione nauczanie języka polskiego. Organizowane Narodowe Czytanie w Żytomierzu, sprzątanie Polskiego Cmentarza, Uroczystości Niepodległości Polski, XVIII Festiwal Polskiej Kolędy na Żytomierszczyźnie.
Początki ŻOZPU
Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie powstał w 1989 roku. Obecnie do Związku należy 28 organizacji z obwodu żytomierskiego, zrzeszających łącznie 11 tys. członków. Pod egidą ŻOZPU działa osiem zespołów i cztery redakcje. W obwodzie żytomierskim mieszka największa liczba osób deklarujących narodowość polską na Ukrainie – 49 tys., tj. ok. jednej trzeciej wszystkich Polaków na Ukrainie (dane według spisu powszechnego z 2001 roku).
Tętniące życiem biuro
Centrum Polskie w Żytomierzu tętni życiem jako ośrodek kultury, oświaty i nauki. Jego siedziba służy Polakom z Żytomierza oraz obwodu. Zapewnia funkcjonowanie polskiej organizacji pozarządowej na Żytomierszczyźnie – ŻOZPU. Tu odbywają się konsultacje krok po kroku dla osób starających się o przyznanie Karty Polaka, prowadzona jest praca edukacyjna z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi, organizowane są kursy języka polskiego, zebrania organizacji polskich z obwodu żytomierskiego i spotkania okolicznościowe.
W Centrum mieszczą się redakcje programów telewizyjnych „Polacy Żytomierszczyzny” i kulturalno-oświatowego „Uczymy się polskiego”, czasopisma „Tęcza Żytomierszczyzny” oraz portali zozpu.org i zozpu.zhitomir.net.
Stacja „Dobre Serce”
W 2021 roku przy Centrum Polskim powstała Stacja Pomocy Charytatywnej „Dobre Serce”. W ramach stacji zostały uruchomione wypożyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego i punkt wydawania środków czystości, higieny osobistej, opatrunków i wyrobów medycznych, które udało się pozyskać dzięki wsparciu wielu instytucji i ofiarodawców indywidualnych z Polski. Stacja służy żytomierzanom, którzy będąc w trudnej sytuacji z powodu wieku, choroby i samotności, bardzo potrzebują często podstawowej pomocy. Związek stale opiekuje się osobami starszymi, chorymi i potrzebującymi.
Owocnie działa Uniwersytet Trzeciego Wieku, wspierając integrację środowiskową oraz potrzebę stałego rozwoju i edukacji osób starszych.
Działalność twórcza
Centrum wspomaga działalność twórczą polskich zespołów. W jego siedzibie odbywają się próby wyróżnionych odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”: Dziecięcego Zespołu Wokalnego „Dzwoneczki”, Ludowego Zespołu Polskiego Tańca „Koroliski”, Zespołu Folklorystycznego „Poleskie Sokoły”. Wsparcie znajdują tu również Zespół Kameralny im. I.F. Dobrzyńskiego, Zespół Wokalny „Malwy”, Teatr Lalek ModernPol i chór Misericordia.
Warto nadmienić, że ważne dla polskiego środowiska projekty kulturalno-oświatowe Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie często rodzą się podczas spotkań przy smacznej kawie i ciasteczku. Ich atmosfera jest inspirująca.
Nagrody i dyplomy
O poziomie nauczania w Polskiej Szkole Sobotnio-Niedzielnej świadczą liczne nagrody uzyskane przez jej uczniów w lokalnych i międzynarodowych konkursach, na festiwalach oraz olimpiadach. Jej maturzyści mają możliwość uzyskania certyfikatu znajomości języka polskiego.
Wysoką rangę i rozgłos na Ukrainie i poza nią zyskały organizowane co roku Dni Kultury Polskiej oraz Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”.
Corocznie są obchodzone najważniejsze polskie święta narodowe i kościelne. Na stałe weszły do kalendarza imprez uroczystości z okazji Narodowego Święta Niepodległości Polski, Konstytucji 3 maja oraz Dnia Polonii i Polaków za Granicą. Członkowie ŻOZPU dbają o Cmentarz Polski w Żytomierzu, regularnie organizują jego sprzątanie, czyszczą groby oraz odnawiają je.
Liczne nagrody w zbiorze trofeów Związku: dyplomy, odznaczenia honorowe, puchary i medale za osiągnięcia sportowe dowodzą prężnej działalności ŻOZPU, jego członków oraz Zarządu na różnych polach.
Centrum Polskie słynie z gościnności. Z wielką radością przyjmuje oficjalne delegacje i gości honorowych z Ukrainy oraz z Polski, USA, Wielkiej Brytanii i innych krajów. Polacy lubią tu przychodzić, by korzystać z biblioteki, obejrzeć wystawy, np. tę o Paderewskim, lub po prostu spędzić czas w miłym towarzystwie.
Na odwiedzających Centrum czeka sporo odkryć! Tu mogą zapoznać się z życiem niezwykłych ludzi, dawnych polskich mieszkańców Żytomierszczyzny, którzy mimo represji i przeciwności nie zapomnieli swojej tożsamości, zachowali polskiego ducha i przekazywali polskość młodemu pokoleniu.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2022.
Wiktoria Laskowska-Szczur
