Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie

FOTO: Archiwum Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie

W tym roku przypada 85. rocznica urodzin poety, tłumacza, znawcy sztuk pięknych, dziennikarza i polskiego działacza społecznego śp. Walentego Grabowskiego (10.7.1937-24.12.2004). Jego dorobek literacki, działalność społeczna, przede wszystkim na rzecz ruchu polskiego, są w regionalnej przestrzeni kulturowej Wołynia, zwłaszcza Żytomierszczyzny, znaczące.

Polacy z Żytomierszczyzny pamiętają, że w 1989 roku to Walenty Grabowski stanął na czele pierwszej organizacji społecznej, która nosi nazwę Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie. Z jego inicjatywy i dzięki jego pracy oraz umiejętności zjednywania ludzi powstawały ośrodki ZPU w miasteczkach i wsiach obwodu, tworzono zespoły pieśni i tańca. Członkowie ŻOZPU byli wśród tych, którzy walczyli o zwrot świątyń katolickich parafianom. Walenty Grabowski inicjował, organizował oraz brał udział w sympozjach naukowych, konferencjach poświęconych życiu i twórczości wielkich Polaków: Ignacego Jana Paderewskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Juliusza Zarębskiego, nagłaśniał sprawy represji stalinowskich, Katynia i wysiedlenia Polaków do Kazachstanu.

Dołożył wszelkich starań, by odrodziło się szkolnictwo polskie: do szkół nr 36 i nr 17 wprowadzono nauczanie języka polskiego, organizowano polskie szkółki sobotnio-niedzielne − w bibliotece obwodowej i przy kościołach. Języka polskiego było coraz więcej. Ileż horyzontów się otworzyło, kiedy dzieci z Żytomierza pojechały po raz pierwszy na kolonie do Polski, pierwsi studenci rozpoczęli naukę na wyższych uczelniach w kraju przodków.

Walenty Grabowski doceniał rolę prasy, radia i telewizji. Zaczęły się ukazywać polskie periodyki jak gazeta „Zamkowa Góra”, audycja radiowa „Jedność”, narodził się program telewizyjny w języku polskim „Słowo Polskie”.

Walenty Grabowski stał u początków żytomierskiego Festiwalu Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”, który do dziś stanowi stały punkt w kalendarzu imprez kulturalnych w regionie. Zajął się sprawą ochrony polskiego cmentarza katolickiego w Żytomierzu. Wraz z młodzieżą pracował przy porządkowaniu terenu nekropolii, zabezpieczeniu grobów, krypt i nagrobków przed niszczeniem. Podjął się trudu przywrócenia Cmentarzowi Polskiemu statusu zabytku historii i sztuki. Za swą działalność został odznaczony Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (Warszawa, 28 grudnia 1989).

Wiele dokonał w kwestii zachowania polskiego dziedzictwa historycznego i kulturowego na Żytomierszczyźnie. Udokumentował fakt, że na cmentarzu katolickim pochowani są ojciec i macocha Ignacego Jana Paderewskiego. Odnalazł rękopisy utworów kompozytora, nigdzie dotąd nie publikowane. Wspierał powstanie Muzeum Józefa Konrada Korzeniowskiego we wsi Terechowe.

Pisał wiersze, eseje, artykuły popularno-naukowe. W dorobku Walentego Grabowskiego są tłumaczenia poezji z języka polskiego, białoruskiego, litewskiego, bułgarskiego, buriackiego, czuwaskiego, gruzińskiego i rosyjskiego. Poeta z Żytomierza przetłumaczył na język ukraiński utwory Adama Mickiewicza, Gustawa Olizara, Wisławy Szymborskiej. Został laureatem nagrody regionalnej Komsomołu im. Mikołaja Szpaka (1968) oraz Nagrody Literackiej Ukraińskiej Fundacji Sztuki im. Łesi Ukrainki (1996), otrzymał wyróżnienie w Międzynarodowym Konkursie Literackim im. H. Cyganika „Powroty do źródeł” (Tarnów, 1993), dyplomy rad obwodowej i miejskiej, Związku Pisarzy Ukrainy.

Jego wkład w odrodzenie i rozwój kultury polskiej jest nie do przecenienia. Zapoczątkowane przez niego dzieło rozkwita pełnym blaskiem. Swą postawą i pracą, twórczością i działalnością w pełni zasłużył na wdzięczność i pamięć pokoleń.

Oddajemy hołd pamięci Pierwszego Prezesa Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie Walentego Grabowskiego.

W imieniu Redakcji Elwira Gilewicz