Jest to jedna z największych i najstarszych polskich nekropolii poza granicami Ojczyzny. Założona u schyłku XVIII w. była poświęcona św. Michałowi Archaniołowi, samo terytorium cmentarza zostało podzielone na dziewięć kwater. Każda z nich miała swojego patrona: św. Michał Archanioł, św. Józef, św. Kazimierz, św. Jan Nepomucen, św. Antoni Padewski, św. Zofia, św. bp Stanisław, św. Wojciech. Ostatnią, bezpłatną – św. Wincentego a Paulo – przeznaczono dla najbiedniejszych. Na innych chowano arcybiskupów, biskupów, duchowieństwo, inżynierów, literatów, przedstawicieli kultury, sztuki, mieszkańców Żytomierza. Na polskim cmentarzu w Żytomierzu spoczywają wybitni Polacy: arcybiskup mohylewski Apolinary Wnukowski, biskup Ludwik Brynk, bp Karol Antoni Niedziałkowski, bp. Longin Żarnowiecki, Juliusz Zarębski – wirtuoz pianista i kompozytor, pierwsi polscy lotnicy, rodzice i siostra Ignacego Jana Paderewskiego. Tutaj również znaleźć można groby bliskich krewnych Józefa Ignacego Kraszewskiego (rodzina żony Zofii) i Stanisława Moniuszki.
Władza radziecka chciała ten piękny polski ślad skazać na zapomnienie, lecz cmentarz udało się zachować, a pośrodku cmentarza została odbudowana kaplica św. Stanisława. Cmentarz znajduje się pod patronatem miejscowej władzy. Żytomierscy Polacy zrzeszeni w Żytomierskim Obwodowym Związku Polaków na Ukrainie urządzają regularnie sprzątanie cmentarza.
I tak było w tym roku. Dnia 29.10.2016 odbyła się kolejna akcja Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie , która maiła na celu sprzątania i przygotowania Polskiego Cmentarza w Żytomierzu do Wszystkich Świętych oraz Zaduszek.
Sprzątanie Polskiego Cmentarza jest bardzo ważną inicjatywą, która pozwala pielęgnować pamięć o zmarłych. I w tejże akcji brali udział w ostatnią sobotę października środowiska polskie Żytomierza , czyli dzieci, młodzież i dorośli uczący się języka polskiego w Polskiej Szkole Sobotnio-Niedzielnej im. I.J. Paderewskiego przy ŻOZPU, Asocjacja Polaków Żytomierszczyzny, Zespoły Koroliski i Dzwoneczki, Polski Teatr ModernPol, Kameralny zespól im I. F. Dobrzyńskiego, szkoła nr 27 і 28 oraz nauczyciele.
Wszyscy zebraliśmy się na zbiórce o godzinie 10.30 (a było nas ponad 200 osób), przed główna bramą wejściową na cmentarz. Po wspólnych fotografiach, i wysłuchaniu prezes Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie p. Wiktoria Laskowska-Szczur , który dotyczył Polskiego Cmentarza w Żytomierzu, wszyscy wzięliśmy się do pracy. Wszystkie grupy miały swoich starszych opiekunów i były odpowiedzialne za swój teren do sprzątania. Dostaliśmy także niezbędny sprzęt do zgrabiania liści. Przez pół dnia były wynoszone liście, czyszczone pomniki, przybliżając sobie historię rodzinnego miasta. Cała akcja przechodziła sprawnie, a każdy pracował z pełnym zaangażowaniem i uśmiechem na twarzy. W godzinach popołudniowych nasze prace przerwały warunki atmosferyczne, i musieliśmy niestety kończyć, gdyż zaczął padać deszcz. Zdążyliśmy wspólnie zapalić znicze – światełka pamięci. Swoja obecnością, chwilą zadumy, skupienia, modlitwą i zapaleniem zniczy chcieliśmy uczcić tych wszystkich, którzy już odeszli, a którym tak wiele dziś zawdzięczamy. Modliliśmy sie nad grobem śp. Franciszka Poplawskiego, byłego członka Poleskich Sokołów.
Urząd Marszałkowski województwa śląskiego zakupił dla Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie 3 tysiące zniczy w ramach akcji „Podarój znicz na Kresy” Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia Wspólnota Polska. „Po mszy świętej 2 listopada zapalimy znicze na naszym, Polskim Cmentarzu w Żytomierzu oraz przekażemy prezesom polskich organizacji na Żytomierszczyźnie, by znicze zapłonęły również na grobach także i tam.
Robert Stepaniuk
Nauczyciel historii skierowany przez ORPEG
